I. CHẨN ĐOÁN
1. Vỡ tử cung trong thai kỳ: Thường xảy ra trên tử cung có sẹo mổ cũ hoặc tử cung dị dạng
Triệu chứng cơ năng:
– Đột ngột đau nhói vùng tử cung, nhất là chỗ mổ cũ, có thể ra huyết âm đạo
– Có thể có triệu chứng của choáng.
Dấu hiệu thực thể:
– Tổng trạng: Có thể có dấu hiệu choáng
– Nhìn: Bụng có thể có sẹo mổ cũ, có thể biến dạng, lình phình
– Sờ nắn:
+ Sờ thấy các phần thai nhi nằm ngay dưới da bụng, không sờ thấy đáy tử cung nếu thai bị đẩy ra khỏi buồng chứng tử cung
+ Có phản ứng thành bụng
+ Đau nhói vùng VMC khi sờ nắn
+ Gõ đục vùng thấp hoặc gõ đục toàn ổ bụng.
– Tim thai suy hoặc không nghe được tim thai
– Khám âm: Có thể không thấy ngôi thai khi thai bị đẩy vào ổ bụng, màu đỏ tươi theo găng.
Cận lâm sàng:
– HCT giảm, có thể có bạch cầu tăng.
– Siêu âm: Dịch tự do ổ bụng, vị trí thai bất thường. Tim thai: Nhịp chậm rời rạc hoặc không có.
2. Vỡ tử cung trong chuyển dạ
a) Dọa vỡ tử cung trong thời kỳ chuyển dạ: Chỉ xảy ra trên tử cung không có sẹo mổ cũ
Triệu chứng cơ năng: Thai phụ đau bụng nhiều, cơn co tử cung dồn dập, mạnh.
Dấu hiệu thực thể:
– Vòng Bandl lên cao, tử cung có hình quả bầu
– Dấu hiệu Frommel: Hai dây chằng tròn bị kéo dài, căng như hai sợi dây đàn
– Tim thai có thể bình thường, không đều hoặc suy
– Khám âm đạo: Thấy đầu cao, chưa lọt, các dấu hiệu bất xứng đầu chậu, có thể phát hiện các nguyên nhân: Khung chậu hẹp, ngôi bất thường.
b) Vỡ tử cung
Triệu chứng cơ năng:
– Sản phụ có dấu dọa vỡ, đột ngột đau nhói sau đó bớt đau nhưng tổng trạng xấu dần
– Choáng: Da xanh, niêm nhạt, mạch nhanh nhẹ khó bắt, huyết áp tụt, tay chân lạnh
– Xuất huyết âm đạo
– Nước tiểu có thể có màu đỏ.
Dấu hiệu thực thể:
– Triệu chứng tổng quát: có thể có choáng
– Nhìn: bụng có thể biến dạng, lình phình
– Sờ nắn: có phản ứng thành bụng, đau nhói nơi vết nứt, sờ thấy phần thai, không sờ thấy đáy tử cung nếu thai bị đẩy ra khỏi buồng tử cung
– Gõ đục vùng thấp hoặc gõ đục toàn ổ bụng
– Thai suy hoặc không nghe được tim thai
– Khám âm đạo: Máu đỏ tươi theo găng, ngôi thai thay đổi
– Trường hợp vỡ tử cung sau sanh thường, sanh giúp: Thấy máu đỏ tươi chảy từ lòng tử cung, có thể có choáng, soát tử cung phát hiện vết vỡ ở đoạn dưới tử cung, vết rách cổ tử cung lên tới đoạn dưới tử cung, sẹo mổ cũ không còn nguyên vẹn liên tục.
II. XỬ TRÍ
Dọa vỡ tử cung:
– Lập đường truyền tĩnh mạch với NaCl 0,9% hoặc Ringer Lactate
– Thông tiểu
– Mổ lấy thai cấp cứu.
Vỡ tử cung:
– Hồi sức tích cực
– Mổ cấp cứu
– Bảo tồn tử cung: tổng trạng cho phép, vết vỡ đơn giản, tuổi < 40, số con < 2, chưa có dấu hiệu nhiễm trùng
– Cắt tử cung toàn phần nếu có choáng nặng, có nhiễm trùng, vết vỡ phức tạp, tuổi > 40, số con ≥ 2.
Các vấn đề cần lưu ý:
– Hồi sức chống choáng thật tốt trước – trong – sau phẫu thuật
– Kháng sinh phổ rộng, liều cao trước và sau mổ
– Nếu bảo tồn tử cung: phải cắt lọc trước khi khâu bảo tồn vết rách, cố gắng phủ được phúc mạc tử cung, cần triệt sản nếu người bệnh đủ con
– Quan sát, phát hiện tổn thương các cơ quan lân cận để giải quyết kịp thời
– Cần theo dõi biến chứng viêm phúc mạc toàn thể hay khu trú trong thời kỳ hậu phẫu.
III. DỰ PHÒNG
– Quản lý thai tốt, đặc biệt đối với vết mổ cũ
– Khi khởi phát chuyển dạ hoặc tăng co phải theo dõi sát cơn co tử cung với Monitoring sản khoa, phát hiện sớm các dấu hiệu bất xứng đầu chậu, cơn gò cường tính
– Khi sinh giúp phải đúng chỉ định, đủ điều kiện và thực hiện đúng kỹ thuật.
